Publieke waarde wordt gecreëerd of mogelijk gemaakt door goed openbaar bestuur.
“… Het dienen van het publieke belang met de monopolies op belasting, geweld en regelgeving in de hand, vraagt een sterk verantwoordelijkheidsgevoel en een gewetensvolle invulling van de taken en verantwoordelijkheden. Een gewetensvolle invulling betekent dat besturen van organisaties in het openbaar bestuur zich niet alleen houden aan wet- en regelgeving, maar ook intrinsiek gemotiveerd zijn om altijd ten dienste van het publieke belang te functioneren en dat in hun functioneren laten zien” (brochure goed openbaar bestuur, 2009).
Daarom is goed openbaar bestuur een randvoorwaarde voor het creëren van publieke waarde. Want publieke waarde creëren is vertrouwen van de burger krijgen, en staat voor het garanderen dat sociale en maatschappelijke doelstellingen worden behaald.
Deze doelstellingen worden gerealiseerd door de inzet van overheidsmiddelen, zoals het gebruik van gemeenschapsgeld en de inzet van de overheidsorganisatie. Een openbaar bestuurder dient daarom rekening te houden dat het realiseren van die waarde geschied volgens de principes zoals weergegeven in onderstaande tabel (Moore, 2013). Want inzet van beiden moet immers legitiem zijn en vertrouwen wekken bij de gemeenschap.
Dit vereist specifieke vaardigheden van de bestuurder en van hem of haar worden dan ook speciale eisen gesteld. Om de rol van goed openbaar bestuur vorm te geven heeft de Nederlandse overheid de code voor goed openbaar bestuur in het leven geroepen. In het kort geeft de code invulling aan onderstaande bestuursnormen:
Met het inachtneming van deze bestuursnormen is publieke waarde creëren op het volgende neer; Enerzijds dient ten gunste van de gemeenschap een bepaalde waarde gecreëerd te worden in termen van:
- Economisch waarde
- Sociale waarde
- Politieke waarde
- Kwaliteit van leven
- Strategisch waarde
- Ideologisch waarde
- Goed rentmeesterschap
- Etc
Anderzijds dient rekening gehouden te worden met het waarde creërende systeem (de overheidsorganisatie), en de besturing van dat waarde creërende systeem. Daarbij dient elk geleverd dienst, product, of (verbeter) initiatief intrinsieke waarde toe te voegen t.b.v. de gemeenschap of andere stakeholders in termen van:
- Openheid
- Participatie
- Verantwoording
- Legitimiteit
- Rechtmatig
- Behoorlijke contacten
- Integriteit
- Doelgericht
- Doelmatig
- Professionaliteit
Zie onderstaande afbeelding voor een balans in externe (publieke) waarde in relatie tot intrinsieke organisatieverbeteringen. Op het snijvlak van externe- en interne bedrijfsvoering bevindt zich goed openbaar bestuur. Samengevat ziet publieke waardecreatie er als volgt uit:
