“It is not the strongest of species that survive, nor the most intelligent, but the one most responsive to change (adaptive)” (Darwin)

Succesvolle organisaties blijven continue leren, daarom is effectief leren een karakteristiek van een HPVGO. Een lerende overheidsorganisatie stelt zichzelf continue de vraag of ze aan haar eigen normen en verwachtingen voldoet en stuurt bij als dat niet het geval is. Effectief aanpassen aan de omgeving is leren veranderen. En leren veranderen is leren om effectief gedrag te ontwikkelen en aan te passen aan de veranderende omgeving. Met andere woorden; “effectief aanpassen aan de veranderende omgeving is leren excelleren”.

Leren excelleren begint met onderscheid te maken middels leerconcepten als enkelslag, dubbelslag en drieslag leren. Deze begrippen zijn voor de organisatie enorm belangrijk omdat ze het inzicht in het niveau van leren weergeven. Hierbij moet worden opgemerkt dat enkelslag leren niet per definitie van een hoger niveau is dan drieslag leren. Het is betreft alleen een ander niveau van leren, waarbij wel het risico bestaat dat als personen met elkaar communiceren vanuit twee verschillende vormen van leren dat zij elkaar onvoldoende begrijpen. Zie onderstaan de voor een uitgebreide weergave van de verschillende leerconcepten.

Enkelslag leren
Binnen het concept enkelslag leren staat het kernbegrip “verbeteren” centraal. Hierbij gaat het erom dat de medewerkers van de organisatie leren om de huidige regels beter te hanteren en toe te passen. Zoals Wierdsma en Swieringa (2011) schrijven zijn de acties bij enkelslag leren altijd gericht om de kwaliteit, de serviceverlening en de klantvriendelijkheid te verbeteren, competentiemanagement in te voeren of resultaatscriteria op te stellen (Swieringa, 2011 p.74). Bij dit type leren betreft het de “hoe” vragen. Hoe kan de organisatie ervoor zorgen dat de werkwijze verbeterd kan worden? Het gaat hier om aanleren van nieuw gedrag op het niveau van enkelslag leren en betreft verbeteringen die ontstaan door het aanpassen van regels, voorschriften en onderlinge afspraken.

Dubbelslag leren
Het concept dubbelslag leren ofwel tweeslag leren betreft niet alleen het verbeteren van de werkwijze maar staat ook het onderwerp “verandering” centraal. Het betreft hierbij niet alleen het optimaal toepassen en uitvoeren van de bestaande regels, maar juist ook om de achterliggende gedachten van die zelfde regels. Dit type leren betreft de “waarom” vragen. Waarom doen we dit, en lukt het niet beter als we dit op een andere manier doen? Bij het concept dubbelslag leren signaleren we verandering in gedrag doordat men nieuwe inzichten creëert en hanteert.

Drieslag leren
Binnen het concept drieslag leren staat het onderwerp “ontwikkelen” centraal. Hierbij staan de meest essentiële principes van de organisatie centraal staan (Wierdsma, et al. 2011 p. 77). Het betreft hier vragen die liggen op het terrein van de identiteit van de organisatie zoals de visie en missie. Bij drieslag leren betreft het “waartoe” vragen. Waartoe willen we dat de dienstverlening van onze organisatie leidt? Wat vinden we als organisatie belangrijk? Wat zijn de leidende principes die daarbij gelden? Bij drieslag leren ontstaan verandering in gedrag omdat verandering in principes of verandering in visie worden doorgevoerd.